Laptop = lap + top

• lap [læp] ≈ [LEaP] – udo, kolana (miejsce, gdzie można coś położyć, np. książkę czy komputer)
• top [tɑːp] ≈ [TAAP] – góra, wierzch, górna część czegoś

laptop [ˈlæpˌtɑːp] ≈ komputer przenośny, który można trzymać na kolanach

Laptop – historia i etymologia

Słowo laptop pojawiło się w języku angielskim w latach 80. XX wieku, kiedy zaczęto rozwijać pierwsze komputery przenośne. Idea była prosta: urządzenie na tyle małe i lekkie, że można je postawić na kolanach (lap) i używać jak komputera stacjonarnego (top – coś znajdującego się na wierzchu).

Striptease = strip + tease

• to strip [strɪp] ≈ [STRYP] – zdejmować ubranie, rozbierać się
  w przenośni: usuwać warstwę czegoś, odsłaniać coś
• to tease [tiːz] ≈ [TIIJZ]- drażnić, kusić, dokuczać
  w erotycznym kontekście: prowokować, „podkręcać napięcie”
• striptease [ˈstrɪpˌtiːz] ≈ – stopniowe odsłanianie w celu przyciągnięcia uwagi i stworzenia napięcia

Striptease – historia i etymologia

Striptease pojawił się jako forma rozrywki na przełomie XIX i XX wieku w USA i Europie.
Początkowo był związany z teatrami burleskowymi i kabaretami, gdzie aktorki odsłaniały ubrania stopniowo, tworząc efekt prowokacji i humoru.

W latach 20. i 30. XX wieku striptease stał się samodzielną atrakcją rozrywkową, zwłaszcza w nocnych klubach i rewiach w Paryżu i Nowym Jorku.

Striptease ewoluował przez dekady, od klasycznych pokazów w kabaretach po współczesne formy w teatrach i show, zachowując swoją istotę: stopniowe odsłanianie w celu przyciągnięcia uwagi i stworzenia napięcia.

Breakfast = break + fast

• to break [breɪk] ≈ [BREYK] – złamać, przerwać, zakończyć coś
• fast [fæst] ≈ [FEaST] – post, okres wstrzymywania się od jedzenia (oprócz znaczenia „szybki”)

breakfast [ˈbrɛkfəst] – śniadanie = posiłek poranny, który przerywa post nocny

Breakfast – historia i etymologia

Słowo breakfast pochodzi ze średniego angielskiego (ok. XIV–XV w.) i oznaczało dosłownie „przerwanie postu”.
Noc była traktowana jako czas postu (fast), bo człowiek nic nie jadł. Pierwszy posiłek rano przerywał (break) ten okres, stąd nazwa.

W średniowiecznej Europie śniadanie długo nie było powszechnym posiłkiem – często uważano, że jedzą je tylko dzieci, chorzy i pracujący fizycznie.
Dopiero od XVII–XVIII wieku breakfast stało się standardowym elementem dnia w krajach anglosaskich.

because = be + cause

• be [biː] ≈ [BIIJ] – być, istnieć
• cause [kɑːz] ≈ [KAAZ] – przyczyna, powód, powództwo, sprawa

because [bɪˈkɑːz] ≈ [by-KAAZ]- „ponieważ”, dosłownie: „być powodem” / „z powodu tego”

Because – historia i etymologia

Słowo because pochodzi ze średniego angielskiego (ok. XIV w.), w formie bi cause → „by cause”, czyli „z powodu czegoś”.
Na początku oznaczało raczej „z tej przyczyny, przez to”, a dopiero później zaczęło pełnić funkcję spójnika w zdaniach (czyli „ponieważ”).

• Middle English: bi cause → „by cause” (przez powód, ze względu na coś)
• Old French: par cause de – podobne wyrażenie, które też wpłynęło na angielski

Dziś because jest jednym z najczęściej używanych spójników w języku angielskim, ale jego dosłowne znaczenie wciąż można wyczuć: „ponieważ coś jest powodem”.

Sex appeal = sex + appeal

• sex [sɛks] ≈ [SEKS] – płeć, seksualność
• appeal [əˈpiːl] ≈ [y-PIIJL] – przyciąganie, urok, odwoływać się, apelować

sex appeal [ˈsɛks əˌpiːl] ≈ atrakcyjność seksualna, urok działający na innych

• appealing [əˈpiːlɪŋ] ≈ [y-PIIJ-lyng] – atrakcyjny, pociągający, zachęcający (o osobie, rzeczy, wyglądzie, zachowaniu)

Zdania przykładowe z appeal:

The charity made an appeal for donations.
– Fundacja zaapelowała o datki.

This movie will appeal to teenagers.
– Ten film spodoba się nastolatkom.

She decided to appeal the court’s decision.
– Postanowiła odwołać się od decyzji sądu.

The bright colors of the painting really appeal to me.
– Jasne kolory obrazu naprawdę mnie przyciągają.

Sex appeal – historia i etymologia

Określenie sex appeal pojawiło się na początku XX wieku (pierwsze zapisy około 1904 r. w USA).
Dosłownie oznaczało „urok płci / atrakcyjność wynikającą z seksu”.

• appeal w tym kontekście = zdolność przyciągania uwagi, fascynowania, uroku
• połączenie z sex sprawiło, że wyrażenie zaczęło oznaczać fizyczną i emocjonalną atrakcyjność

W latach 20. i 30. XX wieku wyrażenie zyskało ogromną popularność w Hollywood i mediach – gwiazdy filmowe (np. Marlene Dietrich, Mae West) były opisywane jako „pełne sex appealu”.

Do dziś wyrażenie jest używane w tym samym znaczeniu: osoba mająca sex appeal to ktoś, kto wywołuje silne poczucie atrakcyjności, fascynacji czy pociągu.

Disease = dis + ease

• dis- [dɪs] ≈ [DYS] – przedrostek oznaczający brak, zaprzeczenie (np. disagree = nie zgadzać się, dishonest = nieuczciwy)
• ease [iːz] ≈ [IIJZ] – spokój, ulga, wygoda, brak trudności

disease [dɪˈziːz] ≈ choroba, dosłownie: „brak spokoju / brak komfortu”

Disease – historia i etymologia

Pierwotnie disease mogło oznaczać każdy stan niewygody lub cierpienia – nie tylko zdrowotnego, ale też np. biedę czy trudne warunki życia.
Dopiero z czasem jego znaczenie zawęziło się do stanu chorobowego, zaburzenia zdrowia.

Pineapple = pine + apple

• pine [paɪn] ≈ [PAYN] – sosna
• apple [ˈæpəl] ≈ [EaPL] – jabłko

pineapple [ˈpaɪnˌæpəl] ≈ ananas, dosłownie: „sosnowe jabłko”

Pineapple – historia i etymologia

W dawnym angielskim (XVI–XVII w.) słowo apple było używane ogólnie na oznaczenie owoców (tak jak po polsku kiedyś „jabłko” w złożeniach, np. „jabłko granatu” → granat).

Kiedy Europejczycy zobaczyli ananasa po raz pierwszy w Ameryce Południowej, skojarzyli jego wygląd z szyszką sosny (pine cone) i nazwali go pine-apple.
Czyli: „jabłko wyglądające jak szyszka sosny”.

Z czasem w większości języków przyjęła się forma zapożyczona od hiszpańskiego piña (stąd francuskie ananas, polskie ananas, niemieckie Ananas).
Angielski jednak zachował swoją własną, dosłowną nazwę: pineapple.

Butterfly = butter + fly

• butter [ˈbʌt̬ər] ≈ [BA-∂yr] – masło
• fly [flaɪ] ≈ [FLAY] – mucha, owad latający; także czasownik „latać”

butterfly [ˈbʌt̬ərˌflaɪ] ≈ motyl, dosłownie: „maślana mucha” 🦋

Butterfly – historia i etymologia

To jedno z najbardziej zagadkowych słów w angielskim: dlaczego motyl to „maślana mucha”?

Istnieje kilka teorii:

1. Kolor – najstarsza teoria mówi, że niektóre motyle (np. cytrynki) mają skrzydła w kolorze żółtym, przypominającym masło.
2. Ludowe wierzenia – w średniowiecznej Anglii wierzono, że motyle podkradają mleko i masło z gospodarstw, stąd „butter-fly”.
3. Zniekształcenie dawnej nazwy – w staroangielskim funkcjonowały różne formy, np. buttorfleoge („mleczna mucha”), które mogły się z czasem przekształcić.

Słowo pojawia się już w staroangielskim (XI w.) jako buttorfleoge i przetrwało w języku w praktycznie niezmienionej postaci.

Strawberry = straw + berry

• straw [strɔː] ≈ [STROO] – słoma, źdźbło trawy
• berry [ˈbɛri] ≈ [BE-ri] – jagoda, owoc leśny

strawberry [ˈstrɔːˌbɛri] ≈ truskawka, dosłownie: „słomiana jagoda” 🍓

Strawberry – historia i etymologia

Słowo strawberry pochodzi ze staroangielskiego streawberige (XI w.).
Nie ma nic wspólnego ze smakiem czy wyglądem truskawki, tylko… ze słomą (straw).

Istnieją dwie główne teorie:

1. Uprawa na słomie – truskawki często sadzono na grządkach przykrytych słomą, żeby owoce nie gniły na ziemi i były czyste.
2. Rozsiewanie się „jak słoma” – pędy truskawek rozrastają się na boki (rozłogi), „rozsiewając się” podobnie jak źdźbła słomy.

Berry to naturalnie „jagoda” – w angielskim wiele owoców ma tę końcówkę (blueberry, cranberry, blackberry).

Amsterdam = Amstel + dam

• Amstel – nazwa rzeki przepływającej przez miasto (od staroholenderskiego Aeme-stelle = „obszar wodny, spokojne miejsce nad wodą”).
• dam [dæm] ≈ [DEaM] – tama, zapora wodna

Amsterdam [ˈæmstərˌdæm] ≈ dosłownie: „tama na rzece Amstel”

Amsterdam – historia i etymologia

Miasto powstało w XIII wieku, gdy holenderscy osadnicy zbudowali tamę (dam) na rzece Amstel, aby chronić teren przed zalaniem przez Morze Północne.
Pierwsza wzmianka historyczna z 1275 r. mówi o „Amstelledamme” – osadzie przy tamie na Amstelu.

Z czasem nazwa uprościła się do Amsterdam.

Inne holenderskie miasta z końcówką -dam mają podobne pochodzenie:

Zaandam = „tama na rzece Zaan”

Rotterdam = „tama na rzece Rotte”

dam – w języku angielskim i niderlandzkim oznacza tamę, ale po angielsku istnieje też homofon damn [dæm] = „cholera, przekleństwo” – dlatego obcokrajowcy czasem mylą te słowa.

Babysitter = baby + sitter

• baby [ˈbeɪbi] ≈ [BEYBI] – niemowlę, dziecko
• sitter [ˈsɪtər] ≈ [SY-∂yr] – osoba, która „siedzi przy czymś” w znaczeniu opieki, pilnowania
  to sit [sɪt] ≈ [SYT] – siedzieć; w przenośni: pilnować, opiekować się kimś/czymś

Babysitter [ˈbeɪbiˌsɪtər] = osoba, która „siedzi przy dziecku” → opiekunka do dzieci

Przykładowe zdania z „to sit” w znaczeniu opieki

1. Can you sit my dog while I’m on vacation?
   – Czy możesz pilnować mojego psa, gdy mnie nie będzie?
2. She sits the children every Friday evening.
   – Ona opiekować się dziećmi w każdy piątek wieczorem.
3. I need someone to sit the cat for the weekend.
   – Potrzebuję kogoś, kto opiekuje się kotem na weekend.

Rodzina słów „-sitter”

• petsitter – opiekun zwierząt
• dogsitter – opiekun psa
• catsitter – opiekun kota
• housesitter – osoba pilnująca domu

Ladybug = lady + bug

• lady [ˈleɪdi] ≈ [LEJ-di] – dama, kobieta
• bug [bʌg] ≈ [BUG] – robak, owad

ladybug [ˈleɪdiˌbʌg] ≈ biedronka, dosłownie: „damski robak” / „robak Pani” 🐞

W brytyjskim angielskim używa się też słowa ladybird [ˈleɪdiˌbɜːrd] – to samo zwierzę.

Ladybug – historia i etymologia

Nazwa pochodzi z XVI–XVII w.

„Lady” odnosi się do Matki Boskiej (Our Lady) – biedronki były uważane za pomocne w rolnictwie, bo zjadały mszyce i chroniły plony.

Bug / bird – w dawnym angielskim słowo bird mogło oznaczać mały owad latający, stąd brytyjskie ladybird.

Symbolika: biedronka była uważana za szczęśliwy owad, stąd pozytywna nazwa.

Cocktail = cock + tail

• cock [kɑːk] ≈ [KAAK] – kogut
• tail [teɪl] ≈ [TEYL] – ogon

cocktail [ˈkɑːkˌteɪl] ≈ drink alkoholowy mieszany z kilku składników, dosłownie: „koguci ogon”

Cocktail – historia i etymologia

Istnieje kilka teorii dotyczących pochodzenia słowa:

1. Wystrój drinka – w XIX wieku w USA mieszano różne alkohole w jednym drinku, dekorując je piórami lub w sposób, który przypominał ogon koguta.
2. Końskie pijaki – w dawnych czasach „cock tail” oznaczało mieszaninę wina lub alkoholu używaną do podawania koniom (ogon koguta = koń).
3. Mieszanka kolorów – połączenie różnych alkoholi tworzyło efekt „kolorowego ogona” przypominającego koguci ogon.

Słowo zaczęto używać w znaczeniu drink mieszany z alkoholi w USA w XIX wieku i tak pozostało do dziś.

Holiday = holy + day

• holy [ˈhoʊli] ≈ [HOU-li] – święty, poświęcony
• day [deɪ] ≈ [DEY] – dzień

holiday [ˈhɑːlɪˌdeɪ] ≈ święto, dzień wolny od pracy, dosłownie: „święty dzień”

Holiday – historia i etymologia

ISłowo holiday pochodzi ze staroangielskiego haligdaeg (od ok. IX w.) → „holy day”, czyli dzień święty.

Początkowo odnosiło się do dni religijnych i świąt kościelnych, kiedy ludzie nie pracowali i obchodzili święta.

Z czasem znaczenie się rozszerzyło i dziś obejmuje każdy dzień wolny od pracy lub czas na wypoczynek, niekoniecznie związany z religią.

• Holy cow [ˌhoʊli ˈkaʊ] – „o rany!”, „o jejku!” (idiom)
• Holy moly [ˌhoʊli ˈmoʊli] – „ojej!”, „łomatko!”
• Holy grail [ˌhoʊli ˈɡreɪl] – Święty Graal, coś bardzo pożądanego, trudno osiągalnego
• Holy Scripture [ˌhoʊli ˈskrɪptʃər] – Pismo Święte
• Holy Spirit [ˌhoʊli ˈspɪrɪt] – Duch Święty
• Holy Trinity [ˌhoʊli ˈtrɪnɪti] – Trójca Święta

Cornflakes = corn + flakes

• corn [kɔːrn] ≈ [KOORN] – kukurydza
• flakes [fleɪks] ≈ [FLEYKS] – płatki, łuski

cornflakes – płatki kukurydziane do jedzenia

Cornflakes – historia i etymologia

Cornflakes zostały wynalezione w XIX wieku przez braci Kellogg w USA. Początkowo były zdrową przekąską śniadaniową z prażonej kukurydzy, a dziś są jednym z najbardziej znanych produktów śniadaniowych na świecie. Nazwa powstała prosto z połączenia corn (kukurydza) i flakes (płatki).

Inne słowa z -flake

• Iceflake → ice 🧊 (lód) + flake ❄️ (płatek) – kawałek lub płatek lodu
• Cornflake → corn 🌽 (kukurydza) + flake 🥞 (płatek) – płatki kukurydziane
• Snowflake → snow ❄️ (śnieg) + flake ❄️ (płatek) – pojedynczy płatek śniegu
• Fishflake → fish 🐟 (ryba) + flake 🥞 (płatek) – płatki suszonej ryby, czasem w karmie dla zwierząt
• Chocolateflake → chocolate 🍫 (czekolada) + flake 🥞 (płatek) – płatki czekolady, np. do deserów

Hedgehog = hedge + hog

• hedge [hɛdʒ] ≈ [HEDŻ] – żywopłot, krzew, miejsce osłonięte w ogrodzie lub przy drodze
• hog [hɑːg] ≈ [HAAG] – wieprz, świnia

hedgehog [ˈhɛdʒˌhɒg] – jeż

Hedgehog – historia i etymologia

Słowo „hedgehog” pojawiło się w języku angielskim w średniowieczu (ok. XIV w.). Nazwa powstała wprost od połączenia hedge (żywopłot) i hog (świnia), ponieważ jeże często spacerowały wśród krzewów i żywopłotów, a ich pulchne ciało i krótkie nogi przypominały małą świnię.

Inne słowa złożone

Zwierzęta

• Hummingbird (koliber) → humming 🐝 (brzęczenie) + bird 🐦 (ptak) → koliber, naśladuje dźwięk skrzydeł
• Firefly (świetlik) → fire 🔥 (ogień) + fly 🪰 (mucha) → świecący owad nocą
• Grasshopper (konik polny) → grass 🌾 (trawa) + hopper 🦗 (skoczek) → skacze w trawie
• Starfish (rozgwiazda) → star ⭐ (gwiazda) + fish 🐟 (ryba) → rozgwiazda, kształt gwiazdy
• Seahorse (konik morski) → sea 🌊 (morze) + horse 🐴 (koń) → ryba przypominająca konia
• Catfish (sum) → cat 🐱 (kot) + fish 🐟 (ryba) → ryba z wąsami jak kot
• Jellyfish (meduza) → jelly 🍮 (galaretka) + fish 🐟 (ryba) → meduza, galaretowaty organizm wodny
• Peacock (paw) → pea 🟢 (groch?) + cock 🐓 (kogut) → paw, ptak z wielkim, kolorowym ogonem

Rośliny / Owoce / Warzywa

• Eggplant (bakłażan) → egg 🥚 (jajko) + plant 🌱 (roślina) → bakłażan, dawniej biały jak jajko
• Sunflower (słonecznik) → sun ☀️ (słońce) + flower 🌻 (kwiat) → kwiat zwracający się ku słońcu
• Cattail (pałka wodna) → cat 🐱 (kot) + tail 🐾 (ogon) → roślina wodna przypominająca ogon kota
• Blueberry (borówka) → blue 🔵 (niebieski) + berry 🍇 (jagoda) → jagoda o niebieskim kolorze
• Blackberry (jeżyna) → black ⚫ (czarny) + berry 🍇 (jagoda) → czarna jagoda rosnąca na krzewie

Inne / Przedmioty / Zjawiska

• Snowball (śnieżka) → snow ❄️ (śnieg) + ball ⚽ (piłka) → kulka ze śniegu do zabawy
• Swordfish (miecznik) → sword ⚔️ (miecz) + fish 🐟 (ryba) → ryba z długim dziobem jak miecz
• Firecracker (petarda) → fire 🔥 (ogień) + cracker 🎆 (trzaskacz) → petarda wybuchająca z hukiem
• Basketball (koszykówka) → basket 🧺 (kosz) + ball ⚽ (piłka) → gra zespołowa z piłką do kosza
• Awful (pełen trwogi, grozy) → awe 😨 (trwoga, podziw) + ful ➕ (pełen) → kiedyś znaczyło „budzący podziw”, dziś: straszny, okropny
• Cupcake (babeczka) → cup 🏆 (kubek) + cake 🎂 (ciasto) → małe ciastko pieczone w formie kubka
• Keyboard (klawiatura) → key 🔑 (klawisz, klucz) + board 🪵 (deska) → urządzenie do pisania na komputerze ⌨️
• Skateboard (deskorolka) → skate 🛼 (jeździć na rolkach / deskorolce) + board 🪵 (deska) → deska na kółkach do jazdy 🛹
• Password (hasło) → pass 🛂 (przepuścić, przejść) + word 📝 (słowo) → tajne słowo używane do logowania 🔑
• Skyscraper (wieżowiec) → sky ☁️ (niebo) + scraper 🪝 (zdzieracz, skrobać) → bardzo wysoki budynek „zdzierający niebo”
• Waterfall (wodospad) → water 💧 (woda) + fall 🍂 (spadać) → woda spadająca z dużej wysokości
• Forecast (prognoza) → fore ⏳ (wcześniej) + cast 🎯 (rzucać) → przewidywać, prognoza pogody lub wydarzeń
• Wheelchair (wózek inwalidzki) → wheel 🔘 (koło) + chair 🪑 (krzesło) → wózek na kołach dla osób niepełnosprawnych ♿
• Whirlpool (wir wodny) → whirl 🌪 (wirować, obracać się) + pool 🏊 (basen, woda stojąca) → wir wodny, wirująca masa wody
• Railroad (kolej) → rail 🛤 (szyna) + road 🛣 (droga) → tor kolejowy, droga dla pociągów