Angielski alfabet fonetyczny
[kən jə ˈriːd ˈðɪs?]
Spotkałeś może się już z podobnymi znakami i zastanawiasz się, co mogą one oznaczać?
To znaki IPA (International Phonetic Alphabet), czyli znaki międzynarodowego alfabetu fonetycznego. Stosowany jest on do zapisu fonetycznego, czyli zapisu wymowy, między innymi języka angielskiego.
Zapis angielskiego w przeciwieństwie do polskiego, nie jest fonetyczny, oznacza to, że nie czyta się go, tak jak się go pisze. Dlatego w zależności od słowa, w którym się znajdują poszczególne litery, mogą mieć różną wymowę, np. w słowie wood, oo czytamy jako ʊ, czyli polskie u, natomiast w słowie door, oo czytamy jako ɔ: (długie o). Z tego powodu też niezbędne jest sprawdzenie w słowniku wymowy każdego nowego słowa, którego chcemy się nauczyć.
W angielskim alfabecie fonetycznym występuje 36 znaków, 12 z nich to samogłoski (dla porównania, w polskim jest ich jedynie 8), 24 to spółgłoski. Jeden symbol reprezentuje jeden dźwięk. Warto poznać różnice w wymowie poszczególnych dźwięków, ponieważ wiele z nich różni się od ich polskich odpowiedników lub takich nie posiada.
Zauważ, że wymowa słów zapisana w alfabecie fonetycznym zazwyczaj umieszczana jest w nawiasach kwadratowych [] albo między dwoma ukośnikami //.
Głowa do góry! Nauczenie się tego alfabetu jest łatwiejsze niż wydaję się to na początku 🙂
W tym artykule zajmiemy się zapisem fonetycznym angielskich:
Angielskie spółgłoski (consonants)
Większość spółgłosek w angielskim odpowiada w wymowie polskim spółgłoskom. Zwróć jednak szczególną uwagę na te głoski, które są inne lub wcale nie występują w polskim, np. θ, ð, ŋ, r itd.
ZNAK | WYMOWA SPÓŁGŁOSEK |
Spółgłoski oznaczone tym kolorem wymawiamy przy zbliżeniu warg do siebie. | |
p |
![]()
|
b |
![]() Brzmi jak polskie b, ale wymawiane trochę mniej energicznie [b|] – na końcu wyrazu jest jedną ze stop consonants, [b] zostaje więc częściowo “połknięte”, wypowiedziane bez wydechu.
|
m |
![]() Wymawiane dokładnie tak samo, jak polskie m
|
w |
![]() Brzmi dokładnie jak polskie ł
|
Spółgłoski oznaczone tym kolorem wymawiamy przy zbliżeniu górnych zębów do dolnej wargi | |
f |
![]() Wymawiane dokładnie jak polskie f
|
v |
![]() Brzmi dokładnie jak polskie w
|
Spółgłoski oznaczone tym kolorem wymawiamy z wytkniętym językiem | |
θ |
![]() Brzmi jak f wymawiane, gdy czubek języka i krawędzie boczne luźno dotykają siekaczy. Jak s z końcem języka przy zębach. Uwaga! Ten dźwięk nie jest ani polskim t ani f.
Więcej na temat [θ] znajdziesz TUTAJ.
|
ð |
![]() d wymawiane, gdy czubek języka i krawędzie boczne luźno dotykają siekaczy, podobnie jak θ.
Więcej na temat [ð] znajdziesz TUTAJ.
|
Spółgłoski oznaczone tym kolorem wymawiamy przy zbliżeniu przedniej części języka do dziąseł (dotyka więc tak zwany wał dziąsłowy). |
|
n |
Podobne do polskiego n , ale z czubkiem języka nie dotykającym górnych zębów,
|
l |
![]() W języku angielskim istnieją dwa rodzaje l:
Czasami dark l zapisywane jest jako [ɫ] w transkrypcji fonetycznej. Jednak zazwyczaj transkrybuje się je jako [l], tak samo jak clear l.
|
t |
![]() Podobne do polskiego t , ale z czubkiem języka nie dotykającym górnych zębów, W angielskim istnieją aż cztery rodzaje [t] (tak zwane alofony):
|
d |
![]() [d|] – na końcu wyrazu jest jedną ze stop consonants, [d] zostaje więc częściowo “połknięte”, wypowiedziane bez wydechu.
|
s |
![]() Podobne do polskiego s, ale brzmi trochę sepleniąco język jest bardziej cofnięty niż przy wymowie polskiegos*(sprawdź także wymowę końcówki -s)
|
z |
![]() język jest bardziej cofnięty niż przy wymowie polskiego zzucchini [zuːˈkiːni] (cukinia)
|
r |
![]() — język podnosi się ku podniebieniu twardemu, ale go nie dotyka.
|
Spółgłoski oznaczone tym kolorem wymawiamy z językiem stykającym się z tylną częścią wałka dziąsłowego, trochę dalej niż spółgłoski [l], [t], [d], [s], [z]. | |
ʃ |
![]() Bardziej miękkie niż polskie sz
|
ʒ |
![]() Bardziej miękkie niż polskie ż
|
ʧ |
|
ʤ |
![]() (między polskim dż a dź)
|
Spółgłoskę oznaczoną tym kolorem wymawiamy, gdy środkowa część języka dotyka podniebienia twardego. | |
j |
![]() Podobne do polskiego j z mniej uniesioną środkową częścią języka
|
Spółgłoski oznaczone tym kolorem wymawiamy przy zbliżeniu tyłu języka do podniebienia miękkiego | |
k |
![]() Wymawiane mniej więcej jak polskie k, ale…
|
g |
![]() Jak polskie g, ale wymawiane trochę mniej energicznie. [g|] – na końcu wyrazu jest jedną ze stop consonants, [g] zostaje więc częściowo “połknięte”, wypowiedziane bez wydechu.
|
ŋ |
![]() Tworzy się, gdy próbujemy wypowiedzieć ng, ale bez wymawiania g na końcu — tył języka przywiera do podniebienia miękkiego (tyłu podniebienia). W polskim występuje w takich wyrazach jak bank czy kangur.
Więcej na temat [ŋ] znajdziesz TUTAJ. |
Spółgłoskę oznaczoną tym kolorem produkuje się w głośni | |
h |
![]() Wymawiane podobnie do polskiego polskie h, ale w języku angielskim h jest łagodniejsze.
|
Angielskie samogłoski (vowels)
Nauka wymowy angielskich samogłosek może być nie lada wyzwaniem dla Polaków. W angielskim jest ich więcej niż w polskim i często brzmią one dość różnie od naszych rodzimych odpowiedników. Dlatego warto skupić się na ich opanowaniu. :)
W angielskim głoski (czyli dźwiękowe odpowiedniki liter) dzielimy na krótkie i długie; krótkie, wymawiane są krótko (w języku polskim wszystkie głoski są krótkie), a długie wymawiamy nieco dłużej, bardziej je akcentując.
Samogłoski krótkie
W angielskim występuje 7 samogłosek krótkich, oto i one:
ZNAK | WYMOWA KRÓTKICH SAMOGŁOSEK |
ə |
[ə] to dźwięk zwany schwa/shwa. Przy jego wymowie musisz się rozluźnić.
👄 usta, 🤡 policzki
W takiej pozycji można wydać ten dźwięk samoczynnie przy najmniejszym otwarciu ust. AUDIO Przykłady:
AUDIO
|
ʌ |
[ʌ] i shwa to pratycznie ten sam dźwięk. Jedyną różnicą jest to, że przy wymowie [ʌ] bardziej opada szczęka. [ʌ] to akcentowana wersja shwa. Dlatego też oba te dźwięki są bardzo wyluzowane, przy ich wymowie twoje usta będą dość zrelaksowane. 👄 usta, 🤡 policzki
!
Prosto mówiąć, żeby wypowiedzieć [ʌ] powiedź [ə] i bardziej otwórz usta, i voilà! AUDIO
AUDIO
|
æ |
Jak widać po zapisie [æ] w alfabecie fonetycznym, [æ] brzmi jak dźwięk pomiędzy polskim [a] oraz [e].
Przy wymowie [æ] skup się na ułożeniu języka i szczęki:
AUDIO albo filmik Przykłady:
AUDIO
Wyjątki! Jeśli po dźwięku [æ] znajduje się [n] albo [m] pomiędzy nie wstawiamy zrelaksowany dźwięk schwa [ə]. UWAGA! Niestety ta zmiana nigdy nie jest uwzględniona w transkrypcji fonetycznej, musisz o niej pamiętać! [æn] → [æən] Przykłady:
Podobnie dzieje się w przypadku zbitki [æŋ], którą czytamy jako [eɪŋ=[p l, ./’;l, [æŋ] → [eɪŋ] Przykłady:
|
e |
Czasami w alfabecie fonetycznym możesz zobaczyć [e] zapisane również jako [ɛ]. Pamiętaj, że chodzi tutaj dokładnie o ten sam dźwięk. [e] brzmi jak e w polskich słowach wieś albo sień. 😲 usta
👅 język
AUDIO Przykłady:
AUDIO |
ɪ |
[ɪ] przypomina dźwięk pomiędzy polskim i oraz y, przy czym trochę bardziej zbliżone jest do naszego y.
👄 usta
AUDIO Przykłady:
AUDIO
|
ɒ |
(występuje w brytyjskim angielskim) Dźwięk podobny do polskiego a wymawiany z rozluźnioną szczęką, pośredni między polskim a i o, bardziej gardłowy, wymawiany krótko
|
ʊ |
[ʊ] jest krótką samogłoską przypominającą rozluźnione polskie u. 😲 usta
👅 język
Przykłady:
|
Samogłoski długie
Samogłoski długie w języku angielskim oznaczane są dwukropkiem, np. długie a to [a:].
Samogłoski długie wymawiamy nieco dłużej, bardziej je akcentując. W języku polskim samogłoski długie nie występują, dlatego też szczególnie warto skupić się na ich wymowie. W angielskim jest ich aż 5.
ZNAK | WYMOWA DŁUGICH SAMOGŁOSEK |
ɑ: |
[ɑ:] to długa i bardzo otwarta samogłoska. (zazwyczaj używane w amerykańskim angielskim, tam gdzie w brytyjskim użyto by krótkiego ɒ) 👄 usta
AUDIO Przykłady:
AUDIO
|
ɜ: |
W odmianie brytyjskiej zapisywany jako [ɜ:] i wymawiany długo w połowie drogi między polskim e i u W odmianie amerykańskiej zapisywany jako [ɜ:r] albo [ɝ:]. [ɜ:r] to długa samogłoska, która występuje w amerykańskiej i kanadyjskiej odmianie języka angielskiego. 😲 usta
👅 język
AUDIO Przykłady:
AUDIO
|
i: |
[i:] to długie i bardzo napięte i. Brzmi mniej więcej jak: iij 👄 usta
AUDIO Przykłady:
AUDIO Istnieje również krótka wersja – [i], którą znajdziesz zazwyczaj w wyrazach z końcówką -y.
AUDIO
|
ɔ: |
długie o, bardziej przymknięte i dłuższe (w niektórych amerykańskich dialektach [ɔ:] nie występuje i zastępowane jest przez [ɑ:])
|
u: |
długie u, usta zaokrąglone, w kształcie dzióbka
|
Angielskie dyftongi
Dyftongi, nazywane inaczej dwugłoskami, występują, gdy w słowie można znaleźć dwie samogłoski bezpośrednio obok siebie.
ZNAK | WYMOWA DYFTONGÓW |
aɪ |
Czytane mniej więcej jak polskie aj z tym, że [ɪ] jest mniej napięte niż polskie j i brzmi jak zrelaksowane y. AUDIO
|
eɪ |
Czytane mniej więcej jak polskie ej, ale nie dokładnie tak samo. [eɪ] to połączenie angielskiego [e] + [ɪ].
|
ɔɪ |
czytane jak polskie oj
|
aʊ |
czytane mniej więcej jak polskie ał z tym, że [ʊ] jest mniej zaokrąglone oraz zrelakowane niż polskie ł a w amerykańskiej odminie angielskiego dyftong [aʊ] czytamy tak na prawdę jako [æʊ]
[aʊ] = [æʊ]
|
oʊ |
czytane mniej więcej jak polskie oł
|
ɪə |
czytane mniej więcej jak polskie ije
|
ʊə |
czytane mniej więcej jak polskie ułe
|
eə |
czytane mniej więcej jak ee (drugi dźwięk to schwa a nie a)
|
Akcent w angielskim
Akcent w angielskim znacznie różni się od akcentu naszego języka ojczystego. Nie występuje on na przykład w jednym miejscu, tak jak w języku polskim, gdzie akcentowana jest zazwyczaj przedostatnia sylaba (np. w słowie kuropatwa). Z tego powodu położenie akcentu w danym słowie należy zawsze sprawdzać w słowniku.
Akcent główny
W transkrypcji fonetycznej akcent główny oznaczany jest apostrofem (ˈ), który stawiany jest przed akcentowaną sylabą. Np. w słowie about [əˈbaʊt] akcentowana jest druga sylaba ]baʊt] przed którą występuje apostrof.
Często, jeśli w sylabie nieakcentowanej występuje samogłoska, redukuje się ona wtedy do [ə] czyli schwa, np.
developmental [dɪ,veləpˈmentl] |
Akcent poboczny
W języku angielskim oprócz akcentu głównego istnieje również tak zwany akcent poboczny. Jest on często nieco słabszy do głównego i w transkrypcji fonetycznej oznaczany jest przecinkiem.
developmental [dɪ,veləp’mentl] |
Akcent zdaniowy
Jeśli chodzi o akcent całego zdania, najczęściej akcentowany jest ostatni w nim wyraz. Gdy jednak chcemy podkreślić jakieś konkretne słowo w zdaniu, wymawiamy je wtedy z większym naciskiem. Więcej informacji na temat akcentu zdaniowego znajdziesz TUTAJ.